تحلیل نقش‌‌‌نماهای اسم فارسی در گفتار گویشوران ترکی‌‌‌آذربایجانی بر اساس مدل چهار تکواژ

پژوهشِ حاضر، نقش‌‌نماهای اسم فارسی را در گفتارِ گویشوران ترکی‌‌‌آذربایجانی، بر اساس مدلِ چهارتکواژ بررسی نموده‌است. داده‌‌ها از منبع‌های معتبرِ زبانِ ترکیِ ‌آذربایجانی و تعاملات زبانی گویشوران منطقه‌های مرکزی استان اردبیل گردآوری شده‌اند. ابتدا نقش‌‌نماهای اسم فارسی در چهارچوبِ مدلِ چهارتکواژ، به تکواژهای محتوایی (حروف‌اضافه)، تکواژهای نظام‌‌مندِ متقدم (حروفِ ‌ندا) و تکواژ نظام‌‌‌مندِ پیونددهندۀ متأخر (کسرۀ ‌‌اضافه) گروه‌‌بندی شد. با بررسی داده‌ها، معلوم شد که برخی حروفِ ‌‌‌ندای فارسی به‌ صورت عناصر قرضی در زبان ترکی‌‌‌آذربایجانی رایج هستند. این در حالی است که تعدادی از حروف ‌‌اضافۀ آن زبان، طی فرایند رمزگردانی‌‌زبانی در گفتار دوزبانه‌های ‌‌‌‌‌ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی-فارسی ظاهر می‌‌شوند و کسرۀ‌ اضافه نیز مابینِ حروفِ ‌ندا و حروفِ ‌اضافه قرار دارد. به نظر می‌‌‌رسد که بین ماهیت گونه‌های مختلف تکواژها (فعال شدن تکواژها در سطوح انتزاعی تولید گفتار) و ترتیبِ ورود آن‌ها به زبان یا گویش دیگر، ارتباط وجود دارد. بر خلاف تکواژهای نظام‌مند، تکواژهای محتوایی اعطاکنندۀ نقش‌‌های تتا (حروف‌اضافه) به ندرت توسط گویشوران یک زبان قرض گرفته می‌شوند. همچنین راه‌‌یابی تکواژهای نظام‌‌مند متقدم به زبان یا گویش‌‌‌های دیگر، راحت‌تر از تکواژهای نظام‌مند متأخر انجام می‌‌پذیرد. زیرا تکواژهای نظام‌‌‌مند متأخر در سطح متأخرتر فرایند تولید انتزاعی، با فراخوان چارچوب نحوی-ساختواژی زبان ماتریس انتخاب می‌شوند. این در حالی است که انتخاب تکواژهای نظام‌‌‌مند متقدم به ‌‌صورت غیرمستقیم در سطح مفهومی-واژگانی و همزمان با انتخاب مستقیم تکواژهای محتوایی زبان ماتریس یا زبان درونه صورت می‌‌گیرد. یافته‌‌‌های پژوهش حاضر، نمایانگر کارآیی مدل چهارتکواژ در تبیین ترتیب راه‌‌‌یابی سازه‌‌‌ها به زبان پذیرنده در پدیدۀ تماس زبانی است.